 |
| Chi bộ Ngân sách đang kể chuyện |
Trong suốt quá trình vận động cách mạng, chuẩn bị đón thời cơ giành chính quyền, cùng với việc xây dựng thực lực cách mạng về quân sự, chính trị, lãnh tụ Hồ Chí Minh luôn luôn chú ý đến công tác ngoại giao và thực tế một trong những đối sách Người áp dụng có hiệu quả là "thêm bạn, bớt thù" đã đóng góp một phần đáng kể cho việc giành chính quyền thắng lợi năm 1945.
Khi Chiến tranh thế giới thứ hai đang ở giai đoạn kết thúc, các nước đế quốc bắt đầu tính đến việc chia chác thị trường. Đến cuối năm 1943, giải pháp cho Đông Dương sau chiến tranh vẫn chưa ngã ngũ, mỗi nước trong khối Đồng minh tự hành động theo quyền lợi của mình nên đã nảy sinh nhiều mâu thuẫn. Chủ tịch Hồ Chí Minh hiểu rất rõ điều này, Người chủ trương triệt để tận dụng mâu thuẫn ấy để giành sự ủng hộ, viện trợ, hoặc tạo sự phân hoá nội bộ Đồng minh, phục vụ cho mục đích thiêng liêng của Người là giành độc lập tự do cho dân tộc Việt Nam.
Giữa tháng 8-1942, Hồ Chí Minh đi Trung Quốc để tìm kiếm sự giúp đỡ của Đảng Cộng sản Trung Quốc và Quốc dân Đảng Trung Hoa với tư cách là đại diện của Mặt trận Việt Minh (MTVM) và đại diện chi hội Việt Nam của Hội Quốc tế chống xâm lược, nhưng Người bị nhà cầm quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam hơn một năm ở Quảng Tây. Cuối năm 1943, Người được trả tự do, nhưng vẫn bị quản thúc ở Bộ Tư lệnh Đệ tứ chiến khu, đóng ở Liễu Châu, tỉnh Quảng Tây. Tại đó, lúc bấy giờ, tướng Trương Phát Khuê đã tập hợp với một số người Việt Nam thân Tưởng như: Nguyễn Hải Thần, Vũ Hồng Khanh,... thành lập tổ chức "Việt Nam cách mạng đồng minh Hội" (hay gọi tắt là Việt Cách) từ cuối năm 1942 mang danh nghĩa cách mạng Việt Nam để chuẩn bị cho kế hoạch "Hoa quân nhập Việt".
Theo chủ trương lúc đầu, tổ chức này không có cộng sản, nhưng sau một thời gian dài hoạt động, Trương Phát Khuê nhận ra rằng "Ban chấp hành Việt Cách không có khả năng lãnh đạo; tham ô công quỹ do Tưởng cấp; chỉ có cơ sở lưu vong, không có cơ sở trong nước; nội bộ nhóm nọ chống nhóm kia"(1) nên Trương quyết định cải tổ Hội. Trương Phát Khuê đã nhận ra chỉ có Mặt trận Việt Minh do Hồ Chí Minh lãnh đạo là có cơ sở rộng rãi trong nước, có thể đương đầu với phát xít Nhật. Trương Phát Khuê quyết định đưa Việt Minh vào Việt Cách và mời Hồ Chí Minh tham gia vào công việc cải tổ Hội. Đây là cơ hội tốt để Hồ Chí Minh tranh thủ sự ủng hộ của Quốc Dân Đảng.
Chẳng bao lâu công việc cải tổ Hội hoàn thành và Hội nghị "các nhóm cách mạng hải ngoại" tiến hành họp từ ngày 25 đến 28/3/1944. Tại Hội nghị này, Hồ Chí Minh đã kêu gọi các đảng phái, tổ chức chính trị dẹp sang một bên sự bất đồng để đoàn kết, cùng nhau thực hiện nhiệm vụ chung là chống chủ nghĩa phát xít, giải phóng đất nước.
Những người tham gia Hội nghị này như ông Hồ Đức Thành kể lại: "Với tư thế của quan toà, Bác đã cho ra một bản báo cáo, thực tế là một bản phán xét, rất nghiêm khắc đọc tại Hội nghị, có đủ bọn tai to, mặt lớn Quốc Dân Đảng" (5). Tuy vậy sau Hội nghị, Hồ Chí Minh nói với các đồng chí của mình: "Ta tham gia Hội nghị này là đúng, nhưng không nên có ảo tưởng với Tưởng Giới Thạch, phải lấy Trung Quốc làm cái cầu để tranh thủ các nước Đồng minh"(8)
Sau Hội nghị hải ngoại, Quốc Dân đảng Trung Hoa đã thay đổi chủ trương, chấp nhận cho Đảng Cộng sản Đông Dương và Việt Minh tham gia vào Hội Việt Cách, chấm dứt thời kỳ bọn phản động lũng đoạn Hội này. Đây là thắng lợi đáng kể về đường lối ngoại giao của Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Song vấn đề quan trọng là sau hội nghị, Chủ tịch Hồ Chí Minh được hoàn toàn tự do và trở về nước, lãnh đạo cách mạng, tạo ra thuận lợi có tính chất quyết định đối với phong trào cách mạng Việt Nam. Ngoài ra, còn phải kể đến những viện trợ vật chất ngoài dự kiến trong chuyến đi công cán lần này của Người như: "Giấy thông hành, bức thư của Trương, một bản đồ quân sự, thuốc men, và 76.000 đồng tiền Trung Quốc để chi phí đi lại và trợ cấp vào quỹ huấn luyện"(9) do Trương Phát Khuê cấp.
Thời gian này ở Trung Quốc, lực lượng Đồng minh chống phát xít có thế lực nhất là người Mỹ, đặt trụ sở tại Côn Minh. Qua phân tích tình hình, Hồ Chí Minh đã phát hiện ra mâu thuẫn trong lập trường giữa Mĩ - Anh - Pháp về vấn đề thuộc địa nói chung và vấn đề Đông Dương nói riêng. Lợi dụng mâu thuẫn này, Người quyết định phải tranh thủ sự ủng hộ của người Mỹ trong việc chống phát xít Nhật ở Việt Nam. Người quyết định đi Côn Minh để gặp gỡ, trao đổi nhằm: làm cho người Mĩ hiểu rõ cuộc chiến đấu của nhân dân Việt Nam trong việc chống phát xít Nhật, dưới sự chỉ đạo của Mặt trận Việt Minh đồng thời tranh thủ sự giúp đỡ về vật chất, hơn nữa là nhằm hạn chế sự phá hoại của Quốc dân Đảng Trung Hoa, đang tích cực cho kế hoạch "Hoa quân nhập Việt".
Chính những giấy tờ Trương Phát Khuê cấp cho Hồ Chí Minh khi dời Liễu Châu đã giúp Người đến Côn Minh một cách an toàn. Tại Côn Minh, các cuộc tiếp xúc với tướng Sennô, Sáclơ Phen, Pátty (sĩ quan tình báo của Mĩ)... Người đã để lại những ấn tượng tốt đẹp đối với các quân nhân Mĩ trong các cuộc tiếp xúc. Trong con mắt họ, Hồ Chí Minh không biết có phải là cộng sản hay không nhưng là một người đáng kính, đang lãnh đạo một lực lượng đáng kể ở trong nước, có khả năng thực tế, hợp tác với quân Mĩ chống phát xít Nhật. Qua các cuộc tiếp xúc, giữa hai bên đã thoả thuận: Hồ Chí Minh nhận sẽ tổ chức cứu trợ những phi công đồng minh mắc nạn, cung cấp tin tức về quân đội Nhật ở Việt Nam. Phía Mỹ sẽ cung cấp thuốc men, vũ khí và những sỹ quan huấn luyện về kỹ thuật quân sự, vô tuyến điện cho Việt Minh.
Ngoài những vật chất kể trên, Hồ Chí Minh còn thu được những kết quả chính trị vô giá, đó là: bằng những cuộc tiếp xúc với hầu hết những cơ quan quan trọng của Mỹ trên đất Trung Quốc, Hồ Chí Minh đã ngầm thông báo cho Tưởng Giới Thạch và phái bộ nước Pháp tự do của Đờ-Gôn rằng: Mặt trận Việt Minh do Người lãnh đạo, là đại diện chính thức của Mặt trận Đồng minh thế giới chống chủ nghĩa phát xít, việc này đã hạn chế phần nào dã tâm chống phá cách mạng Việt Nam của Quốc dân Đảng Trung Hoa.
Thực chất đến lúc này, cả Mỹ, Anh, Pháp và Quốc dân Đảng Trung Hoa đều không chấp nhận để Việt Minh cộng sản giành chính quyền, thành lập một Chính phủ độc lập, tự do trên đất nước Việt Nam. Nhưng bất chấp mọi mưu đồ xảo quyệt, bằng thực lực của chính mình, Đảng Cộng sản Đông Dương đã nhanh chóng chớp thời cơ, phát động khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi trong cả nước. Chiều 2/9/1945, trước sự chứng kiến của hàng chục vạn nhân dân, Hồ Chí Minh đã long trọng tuyên bố: Nước Việt Nam độc lập, nhà nước dân chủ nhân đân đầu tiên ở Đông Nam Á ra đời. Một nhà sử học Mĩ nhận xét: "Trong cuộc đấu trí này, không phải chỉ riêng có Pháp bị "nhỡ tàu" mà cả Quốc dân Đảng Trung Hoa ở ngay sát cạnh miền Bắc Đông Dương cũng bị chậm chân. Dưới sự chỉ đạo trực tiếp của cụ Hồ, Mặt trận Việt Minh đã trở thành "chủ nhân" với một Chính phủ cách mạng lâm thời của nước Việt Nam mới"(13).
Những thắng lợi ngoại giao đầu tiên kể trên là những bằng chứng điển hình của sách lược "thêm bạn bớt thù" của Hồ Chí Minh và chỉ có Người - nhà ngoại giao tài giỏi- bằng sự khôn khéo, thông minh, nhanh nhạy của một chính khách và tấm lòng của một người yêu nước chân chính mới có thể thực hiện thành công được. Thắng lợi đó tạo lợi thế cho cách mạng nước ta và hạn chế một phần những mất mát, hy sinh trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, giành chính quyền năm 1945.
Chi bộ Ngân sách